[Afb. 1, 1a, 2: Houtrustkerk in vogelvlucht en aanzicht vanaf de Beeklaan]
ALGEMENE INFORMATIE KERK:
Naam kerk: Houtrustkerk
Adres: Beeklaan 535 (hoek Houtrustlaan)
Bouwjaar: 1936
Architect: L. Blok
Beheer/gebruik: Vereniging van Vrijzinnige Protestanten
ALGEMENE INFORMATIE ORGEL(s):
Hoofdorgel: Klais, 1937 - 37/III/P
Koororgel: J. van der Vegt - 1988 - 3/I/-
Titulair organist: Marieke Stoel
Organisatie concerten: organiste Marieke Stoel organiseert regelmatig (orgel)concerten in de Houtrustkerk.
De kerk maakt geen deel uit van het HOK-samenwerkingsverband. Wel zijn in het verleden wel orgelconcerten in de kerk georganiseerd door het HOK (w.o. het jubileumconcert 35 jaar HOK)
GESCHIEDENIS HOUTRUST
De wijk Houtrust dankt zijn naam aan het landgoed ‘Houtrust’ dat midden in het duinachtige jachtgebied lag waar de Haagse gegoede lui ’s zomers verbleven om de (onwelriekende) stad te ontvluchten. Later, begin 1900 kreeg dit gebied een meer algemene recreatieve besteming. In 910 werd er een sportcomplex gebouwd dat de zelfde naam kreeg. In 1937 volgde de bouw van de ‘Houtrusthallen’ waar diverse (sport)activiteiten (zoals ijshockey) konden plaatsvinden. In 2002 werden deze hallen afgebroken om later plaats te maken aan nieuwbouw met woonblokken van 4 – 10 etages. Eerder was er al een Waterzuiveringsinstallatie gebouwd.
In 1888 werd voor de afvoer van vuil grachtenwater naar de zee een Afwaterings- of Afvoerkanaal gegraven. Uiteraard werd in dit kanaal een sluis aangelegd en een (aanvankelijk stoom)gemaal zodat geen zeewater de stad in zou stromen. Deze sluis en het (inmiddels elektrisch)gemaal bestaan nog steeds, zei het slechts als Rijksmonument..
Vlak bij het verversingskanaal en sluis + gemaal werd in 1936 de kerk gebouwd die later de naam Houtrustkerk zou krijgen, genoemd naar de nabij liggende wijk Houtrust.
De sluis heeft nog een belangrijke rol gespeeld toen in de 2e wereldoorlog het Duitse gezag de sluis wilde opblazen, mede i.v.m. de aanleg van de ‘Atlantikwall’ die de oorzaak was dat de hele kuststrook in, voor burgers verboden ‘Spergebied’ veranderde en veel huizen werden gesloopt. Ook werden er verdedigingswerken opgericht en een tankgracht aangelegd waarbij de Haagse Beek als uitgangspunt diende. (De resten van deze tankgracht zijn nog te zien in de Stadhouderlaan)
Het verhaal gaat dat, toen de Duitse commandant die toezicht moest houden op de realisatie van de Atlantikwall, en dus op het laten opblazen van de huizen in dat gebied waaronder de Houtrustkerk, gewezen werd op de vlakbij gelegen zeesluis. Hem werd toen gewezen op het gevaar dat er bestond bij het opblazen van de kerk ook zeker gevolgen kon hebben op de sluis: die zou kunnen doorbreken waardoor, zo werd gesteld, het zeewater met grote kracht de stad zou binnenstromen. En zelfs de Zentrale Kommendatur zou bereiken. Blijkbaar had de man niet voldoende kennis van waterstaatkundige zaken want hij geloofde het verhaal en dus werd er van afgezien om de kerk de kerk te laten ontploffen. Zodat de kerk er nu nog staat.
GESCHIEDENIS HOUTRUSTKERK
De oorsprong van de Houtrustkerk ligt in de wens van de Vrijzinnig Hervormden (die in 1864 waren afgescheiden van de NH kerk en in tussen 1904 en 1913 een vereniging hadden gevormd) om in een eigen kerkgebouw samen te komen en niet in (gehuurde) schoolgebouwen en gymnastieklokalen.
In 1936 ging deze wens in vervulling door de inzet van meerdere personen en kon een eigen kerkgebouw worden betrokken dat was ontworpen door architect L. Blok (waarschijnlijk een lid van de gemeente)
De kerk ligt op een unieke locatie vlak bij het Verversingskanaal en de zeesluizen en is kleinschalig van opzet en past geheel in de tuinachtige omgeving die het toen zeker was.
De Houtrustkerk is een eenvoudige zaalkerk met aanbouw (kosterswoning en zalen) op een L-vormige plattegrond en fungeert als centrum voor het kerkelijk leven van vrijzinnige protestanten in Den Haag en omgeving.
EXTERN
Het gebouw heeft enkele kenmerkende elementen, zoals de gevelsteen boven de voormalige hoofdingang aan de zijde van de Houtrustweg en een gevelsteen aan de kosterswoning en twee gebrandschilderde ronde ramen van glaskunstenaar Pieter Hofman.
INTERN
Ook in de zijwanden van de kerkruimte zijn gebrandschilderde ramen opgenomen in de glas-in-lood vensters.
Ook in de kerkzaal is veel ruimte voor hedendaagse kunst, zoals een groot metaalplastiek, vervaardigd door Frits van Eeden en verschillende kunstwerken (plastieken en schilderijen) van Inez van Maanen.
De kerkzaal en bij-ruimten ondergingen in 1965/1966 een ingrijpende renovatie onder leiding van binnenhuis architect Harbert Reitsma. Voordien bood de kerk plaats aan 650 bezoekers, waaronder 110 plaatsen op het balkon.
Bij de renovatie werd het aantal zitplaatsen verminderd tot 225 en werd het interieur 180 graden gedraaid; de nieuwe banken werden zo geplaatst dat de gemeente nu het orgel achter zich heeft en uitziet op het liturgisch centrum met avondmaalstafel, op de plaats waar vroeger de hoofdingang was. Na een recente renovatie is het aantal zitplaatsen nog verder teruggebracht.
ORGELS
In de kerk staan twee orgels:
Klais-(hoofd)orgel
In de kerk staat een orgel uit 1937 van de fa. Klais uit Bonn met een duidelijk Duits romantisch karakter. (Bij de bouw van het orgel participeerde ook de Fa Flentroop te Zaandam. Wellicht i.v.m. diplomatieke-economische redenen die toen van kracht waren.)
Het orgel beslaat vrijwel de gehele achterwand van de kerkzaal waarvan slechts het middengedeelte zichtbaar is via de frontpijpen, in open opstelling, die zijn gesitueerd rond een fraai roosvenster in de achterwand van de kerk. Het orgel heeft 37 registers, verdeeld over 3 klavieren en pedaal.
De losstaande speeltafel staat aan de zijkant voor het orgel, zodanig dat de bespeler de kerk in kan kijken. Het orgel heeft een elektro-pneumatische tractuur.
In 1966 wordt het orgel, i.v.m. een ingrijpende wijziging van het kerkinterieur, gedemonteerd, schoongemaakt en herplaatst door de fa. Slooff. In 1972 volgt een restauratie door de fa. Verschuren.
De manuaalomvang van het orgel omvat vijf octaven (C-c''''). Het pedaalklavier loopt van C-g'.
Het solomanuaal staat in zijn geheel in een zwelkast. Er zijn twee vrije combinaties, waarbij de handregistratie wordt uitgeschakeld. Verschillende functies zoals koppels zijn tevens als voetpiston uitgevoerd.
Van der Vegt-(kist)orgel
In de kerk staat sinds 2006 ook nog een koororgel gebouwd in 1988 door orgelbouwer J. van der Vegt uit Delden. (en aangeschaft door organiste Marieke Stoel) Het is een orgel met een manuaal (C-f´´´) en 3 registers (waarvan 2 gedeeld in bas/discant)
Het klavier heeft een transponeerinrichting (naar een halve toon lager)
ORGANIS(E)
Organiste van de Houtrustkerk is Marieke Stoel, die daar in 1979 werd benoemd als cantor/organist. Zij kreeg haar opleiding aan het Koninklijk Conservatorium in de Haag en het Sweelick conservatorium in Amsterdam. Zij heeft naast haar kerkelijke activiteiten als organiste en dirigente een uitgebreide les- en concertpraktijk ook is zij actief als componiste.
CONCERTEN
In de Houtrustkerk worden door titulair organiste Marieke Stoel regelmatig orgelconcerten georganiseerd (zie www.mariekestoel.nl). Ook het HOK heeft in het verleden wel orgelconcerten georganiseerd in de Houtrustkerk (w.o. het jubileumconcert 36 jaar HOK)
MEER INFO:
HB/juli 2022
De Stichting Haags Orgel Kontakt (HOK) is een samenwerkingsverband van zes participerende cultuuraanbieders in de Haagse binnenstad.
Klik HIER voor de volledige omschrijving
Het Haags Orgel Kontakt onderschrijft de Governance Code Cultuur (GCC) en de Code Culturele Diversiteit (CCD)
Het Haags Orgel Kontakt wil zich ook houden aan de regelgeving m.b.t. de Algemene Verordening Persoonsgegevens.
In onderstaande LINKS meer info over:
De concerten en andere activiteiten van het HOK zijn alleen mogelijk door financiële bijdragen van subsidiegevers en de structurele subsidie die het samenwerkingsverband van het HOK ontvangt van de Gemeente Den Haag.
