De Lutherse Kerk heeft twee orgels: het hoofdorgel (50/III/P) is in 1762 gebouwd door Johann Heinrich Hartmann Bätz. Het orgel werd in 1921 uitgebreid met een Zwelwerk door orgelbouwer A. Bik. In 1837, 1891, 1948, 1975, 1990-'96 en van 2006 - 2007 werd het orgel aangepast en gerestaureerd.
Het zogenaamde ‘Italiaanse orgel' (9/I/-) is gebouwd door een (nog) onbekende orgelbouwer. In 1985 kwam het in bezit van het Koninklijk Conservatorium te Den Haag en werd in 1992 in deze kerk geplaatst.
Beide orgels hebben mechanische toets- en registertractuur.
Op 2 september 1762 leverde Johann Heinrich Hartmann Bätz (1709-1770) één van zijn grootste werken op: een instrument van 39 stemmen over 3 klavieren en zelfstandig pedaal. Zijn zoon Jonathan Bätz bracht in 1837 een aantal dispositiewijzingen aan, terwijl zijn opvolger Johann Frederik Witte het orgel in 1891 een opknapbeurt gaf, waarbij o.a. de frontpijpen werden vervangen.
In 1921 werd door orgelbouwer A. Bik een zwelwerk toegevoegd, bespeelbaar vanaf het derde klavier (met opvallend kleine register-trekkers). Gelukkig bleef het werk van Bätz grotendeels onaangetast. In 1948 bracht Bik nog enkele dispositiewijzigingen aan.
Na het gereedkomen van een kerkrestauratie in de jaren 60 werden door Fa de Koff tot 1971, herstelwerkzaamheden uitgevoerd aan het orgel. De noodzaak tot een totale restauratie van het orgel werd in de jaren daarna echter steeds meer gevoeld. Waaronder ideeën om het Bätz-orgel weer in oude luister terug te brengen naar de situatie van voor de uitbreiding van orgelbouwer Bik.
In de jaren na 1975 werd besloten deze restauratie in gefaseerde vorm uit te voeren. Er werd veel onderzoek werd verricht en overleg gepleegd, waarna, tijdens het organistschap van Dick Troost, de eerste fase in juli 1988 door orgelbouwer Flentrop kon worden opgeleverd.
Eind 1990 is er opnieuw overleg over het restauratie-proces. Inmiddels is Aart Bergwerff tot organist benoemd. Vanaf dit moment is hij ook bij de advisering van de restauratie van het orgel betrokken evenals organist en orgeldeskundige Jan Jongepier en rijks adviseur Rudi van Straten, namens de Rijksdienst voor de Monumentenzorg.
Opnieuw wordt Flentrop Orgelbouw B.V. betrokken bij dit werk. Het wordt een uitvoerige restauratie, waarbij veel pijpwerk wordt uitgenomen en de windlades van het rugwerk naar de werkplaats van de orgelbouwer worden gebracht.
De grote historische waarde en diversiteit van het orgelmateriaal wordt hierbij onomstotelijk vastgesteld. In april 1995 kan deze fase van de totaalrestauratie worden afgerond.
Kort daarna worden door de adviseurs nieuwe adviezen uitgebracht met betrekking tot de laatste fase van de restauratie van het orgel. Opnieuw is het orgelbouwer Flentrop die in 2000 en in 2003 een offerte uitbrengt waarna met de werkzaamheden begonnen kan worden.
Deze werkzaamheden omvatten o.m. 1) Herstel en schilderwerk van de orgelkassen; 2) Algeheel herstel van de windvoorziening (met o.a. de reconstructie van de spaanbalgen); 3) Herstel van de handklavieren en een (in Bätz stijl) nieuw te maken pedaalklavier; 4) Herstel van register- en speelmechaniek (waarbij de pneumatische tractuur van het, door Bik toegevoegde, zwelwerk mechanisch wordt gemaakt); 5) Al het pijpwerk wordt nagezien en gereinigd en voor zover nodig opnieuw geïntoneerd, waarbij met respect wordt omgegaan met de bestaande, en vermaarde, klank van het orgel.
Feitelijk werd er aan de dispositie van het orgel niets gewijzigd: de Bätz dispositie van hoofdwerk, bovenwerk, rugwerk en pedaal bleven intact, maar ook de dispositie van het door Bik aangebrachte zwelwerk (bespeelbaar op het 3e klavier) bleef bestaan. Zodat een orgel verkregen werd waarop een groot gedeelte (zo niet alles) van het orgelrepertoire van de 15e t/m de 20st eeuw vertolkt kan worden. Maar ook een orgel dat door velen over heel de wereld bewonderd wordt en geliefd is om z'n specifieke klank, die eeuwen overbrugt en nog steeds ontroerd. Op zaterdag 6 oktober 2007 kon het geheel gerestaureerde Bätz orgel met een concert door titularis en medeadviseur Aart Bergwerff, officieel in gebruik worden genomen.
Het orgel van de Lutherse Kerk is befaamd om zijn specifieke geluid en klankkleur en wordt door velen gezien als een van de mooiste orgels van Nederland. Er vinden dan ook veel concerten plaats in de Lutherse Kerk waarbij het orgel klinkt, zowel al solo-instrument als in samenspraak met andere instrumenten of solisten. Ook als begeleidingsinstrument bij b.v. koor uitvoeringen wordt het orgel veel gebruikt. De fraaie akoestiek van de kerk werkt aan dit alles natuurlijk ook mee.
Tegenover het grote Bätz-orgel is een voor deze streken uniek historisch Italiaans orgeltje geplaatst. Bouwer en bouwjaar zijn onbekend, maar de uiterlijke vormgeving duidt op een herkomst uit Zuid-Italië (Napels), midden 18e eeuw. Het orgel kwam in 1985 in bezit van het Koninklijk Conservatorium te Den Haag en werd in 1992 in deze kerk geplaatst.
De 'Stichting Cultuur en Muziek in de Lutherse Kerk', participeert binnen het samenwerkingsverband van het HOK. Jaarlijks organiseren zij iedere eerste zaterdag van de maand afwisselend orgel- of koorconcerten.
Zowel bij de orgelconcerten als bij de koorconcerten wordt het orgel bespeeld door de eigen organist Sander van den Houten of een organist van naam uit binnen- of buitenland.
Voor deze concerten wordt geen toegang geheven, maar is er een deurcollecte voor de onkosten, die uiteraard zeer wordt aanbevolen.
De Stichting Haags Orgel Kontakt (HOK) is een samenwerkingsverband van zes participerende cultuuraanbieders in de Haagse binnenstad.
Klik HIER voor de volledige omschrijving
Het Haags Orgel Kontakt onderschrijft de Governance Code Cultuur (GCC) en de Code Culturele Diversiteit (CCD)
Het Haags Orgel Kontakt wil zich ook houden aan de regelgeving m.b.t. de Algemene Verordening Persoonsgegevens.
In onderstaande LINKS meer info over:
De concerten en andere activiteiten van het HOK zijn alleen mogelijk door financiële bijdragen van subsidiegevers en de structurele subsidie die het samenwerkingsverband van het HOK ontvangt van de Gemeente Den Haag.
