[Afb. 1a-b, 2: Paleiskerk in vogelvlucht en aanzicht voorgevel]
ALGEMENE INFORMATIE KERK:
Naam kerk: Doopsgezinde (Paleis) Kerk
Adres: Paleisstraat 8
Bouwjaar: 1885 (Rijksmonument 477226)
Architect: K. Stoffels
Beheer/gebruik: Beheersstichting /
Doopsgezinde gemeente Den Haag
ALGEMENE INFORMATIE ORGEL:
Hoofd orgel: Flentrop
bouwjaar: 1967
Koor orgel: NVT
Titulair organist: NB
Organisatie concerten: NB
Er is geen participatie binnen het HOK
BIJZONDERHEDEN
De kerk is met name bijzonder door zijn ligging vlak bij paleis Noordeinde, de bijzondere ontstaansgeschiedenis en de multifunctionaliteit.
GESCHIEDENIS:
De doopsgezinde kerk heeft zijn ontstaan in de 16e eeuw. In het verleden stonden Doopsgezinde kerken meestal vrijwel buiten beeld of waren als ‘schuilkerk’ uitgevoerd. Het was immers bij het ontstaan van de Doopsgezinden niet toegestaan vanaf de straat zichtbare kerken te bouwen omdat de staat na de reformatie, naast de gereformeerde leer geen andere geloofsovertuiging zichtbaar dulden zoals de Rooms- en Oud Katholieke kerken. Maar ook de ‘Dopersen’, ‘Wederdopers’ of ‘Menonieten’ (navolgers van Menno van Koehoorn) was het niet toegestaan vanaf de straat zichtbare kerken te bouwen.
Toen in 1798 dit verbod werd opgeheven konden weer kerken gebouwd worden van andere geloofsgemeenschappen. Er verrezen na die tijd dus vele, vaak grote RK-kerken die vaak in Neogotische stijl werden gebouwd. Ook de Dopersen mochten weer van de staart zichtbare kerken bouwen, zoals in de Paleisstraat in Den Haag.
KERK (voor de restauratie)
De Doopsgezinde kerk aan de Paleisstraat is gebouw tussen 1886-1886 naar een ontwerp van de Haagse architect Klaas Stoffels (waarschijnlijk lid van de Doopsgezinde gemeente in Den Haag). Het is een een-beukige zaalkerk in een Eclectische stijl met Neo-romaanse en Neo-renaissance invloeden met een toch rijk gedecoreerde gevel. De kerk heeft en rechthoekige plattegrond mat aan de achterzijde afgeronde hoeken. Daar is ook een smallere uitbouw aanwezig met twee verdiepingen.
Het daglicht komt binnen door Neo-romaanse rondboogvensters en een, boven de ingangspartij geplaatst, roosvenster. De dubbele toegangsdeur is gedecoreerd met aan weerszijde drie ronde zuiltjes voorzien van kapitelen met een halfrond afsluiting waarboven een smal afdak met boogfriezen. Ook de voorgevel heeft boogfriezen, voorzien van kapitelen en, in het midden, een kruisbloem. De kerk is gedekt met en zadeldak. Rond de kerk is op de erfgrens een smeedijzeren hek ter afscheiding geplaatst.
De hoofdingang van de kerk bevindt zich aan de straatzij (NO-kant) Men kwam de kerk binnen via een portaal onder de orgelgalerij. Onder het orgel waren twee ronde kolommen met zware kapitelen aan gebracht. Langs de wanden waren hoge lambriseringen aangebracht voorzien van een smal baldakijn met daaronder korte banken. Ook onder de orgelgalerij waren banken geplaatst. In het middenvak van de kerkzaal stonden stoelen. Totaal was er plaats voor ca 500 kerkgangers.
De preekstoel aan de ZW-zijde, met daar achter eveneens hoge lambriseringen, stond tegenover het orgel. De kerkzaal was voorzien van een donker houten gewelfd plafond met zichtbaar gehouden balken.
KERK (na de restauraties)
De eerste restauratie, naar een ontwerp van architect Sjoerd Schramhart, vond plaats in 1964-’65 en behelsde een totale herinrichting van het interieur dat een lichte uitstraling kreeg met veel wit en zachte pasteltinten. Het liturgisch centrum werd verplaatst naar de kant waar voorheen de orgelgalerij en de toegang tot de kerk waren gesitueerd. De hoofdingang aan de straatzijde werd dichtgemetseld. De toegang tot de kerk werd in de zijgevel gerealiseerd. Het oude orgel werd verkocht en er werd een nieuw orgel aangeschaft die een plaats vond op het liturgisch centrum. Ook kwamen er nieuwe banken en aan de zijde waar vroeger de preekstoel stond werd een galerij aangebracht om toch voldoende zitplaatsen te creëren.
In 2001 volgde een 2e restauratie en totale herinrichting naar een ontwerp van architect Laurens Vis. Veel zaken werden teruggedraaid naar de oorspronkelijke toestand zoals het weer terugbrengen de oude hoofdingang aan de straatzijde (de later aangebrachte zijingang naar de kerk werd behouden). Ook de in 1965 aangebrachte galerij werd gehandhaafd maar afgescheiden van de kerkzaal, waardoor zowel boven als onder vergader- en koffieruimte ontstonden. Er werd een nieuwe houten vloer aangebracht met verhoogde gedeelten aan de zijwanden. De banken werden vervangen door moderne stoelen. Ook werd er een bruikbare kelder gerealiseerd met een lift voor verticaal transport van b.v. meubilair zodat een multifunctioneel gebruikt in verschillende opstellingen mogelijk is. (kerkdiensten, concerten, diners enz.) met een voor deze doeleinden geschikte akoestiek.
ORGEL:
Het eerste orgel in de Doopsgezinde Kerk werd gebouwd door Fa J. van Gelder uit Leiden met een kas ontworpen door de architect van de kerk. Het orgel had 12 register over twee klavieren en aangehangen pedaal. Dit orgel werd bij de 1e restauratie van de kerk in 1964 na restauratie door de Fa Slooff, verplaatst naar de NH kerk te Dwingeloo
In 1967 werd een nieuw orgel geplaats door de Fa D.A. Flentrop. Het is een mechanisch orgel met een manuaal en 6 stemmen. In een later stadium werd aangehangen pedaal toegevoegd. Het orgel heeft een plaats gekregen op de verhoogde kerkvloer rechts naast de NO-ingang van de kerk.
De dispositie van het Flentrop-orgel is
CONCERTEN:
De Doopsgezinde of Paleiskerk maakt een multifunctioneel gebruik mogelijk waarin ruimte is voor o.a. concerten in verschillende zettingen. De kerk is regelmatig het podium voor instrumentale ensembles en solisten. Maar er is ook een mogelijkheid voor diners en congressen.
MEER INFORMATIE:
HB/juli 2022
De Stichting Haags Orgel Kontakt (HOK) is een samenwerkingsverband van zes participerende cultuuraanbieders in de Haagse binnenstad.
Klik HIER voor de volledige omschrijving
Het Haags Orgel Kontakt onderschrijft de Governance Code Cultuur (GCC) en de Code Culturele Diversiteit (CCD)
Het Haags Orgel Kontakt wil zich ook houden aan de regelgeving m.b.t. de Algemene Verordening Persoonsgegevens.
In onderstaande LINKS meer info over:
De concerten en andere activiteiten van het HOK zijn alleen mogelijk door financiële bijdragen van subsidiegevers en de structurele subsidie die het samenwerkingsverband van het HOK ontvangt van de Gemeente Den Haag.
